1 Maji do të fesohet në Trojet e Tupallës 

Çfarë ju vjen në mendje kur dëgjoni për 1 Majin? Parada dhe demonstrata? Ndonjë feste e veçantë vallezimi? Apo, një ditë pushimi?Ju mund të keni pikëpamje të ndryshme për ditën e 1 Majit, dhe kjo varet nga vendi ku jetoni. Megjithatë, të gjitha ato lidhen me njëra-tjetrën. Një vështrim i shkurtër rreth origjinës së 1 Majit, do të hedhë dritë për mënyrën se si festohet kjo ditë sot.

Origjina e saj

Në Romën e lashtë, dita e parë e Majit, mbahej gjatë festës së Floralias, e quajtur kështu për nder të Florës, perëndeshës së luleve dhe të pranverës. Gjatë kësaj feste, kishte këngë, valle dhe parada me lule shumëngjyrëshe.Kur romakët pushtuan territore të tjera, përhapën në to edhe zakonet e tyre. Megjithatë, kur ata shkuan në vendet kelte, zbuluan se tashmë dita e parë e majit festohej dhe quhej festa e Beltanës. Për keltët, mbrëmja shënonte fillimin e një dite të re. Kështu, në mbrëmjen para kësaj feste shuheshin të gjitha zjarret dhe, kur lindte dielli, njerëzit ndiznin zjarre të mëdha në majë të kodrave ose nën pemët e shenjta për t’i dhënë mirëseardhjen pranverës dhe rigjallërimit të jetës. Bagëtitë nxirreshin jashtë që të kullotnin dhe njerëzit u kërkonin perëndive t’i mbronin ato. S’kaloi shumë dhe Floralia u gërshetua me Beltanën, dhe kështu lindi festa e 1 Majit.Për popujt gjermanishtfolës dhe skandinavë, Valpërgesi ishte ekuivalenti i festës të Beltanës. Festimet fillonin në natën e Valpërgesit, duke ndezur zjarre të mëdha për të larguar shtrigat dhe frymërat e liga. Edhe popujt e tjerë evropianë zhvilluan zakonet e tyre të 1 Majit, shumë prej të cilave ekzistojnë ende.

Zakonet e 1 Majit

Aty nga Mesjeta, festës së 1 Majit, që tashmë ishte një nga më të preferuarat e anglezëve, iu shtuan disa zakone të reja. Burrat dhe gratë e kalonin natën nëpër pyjet aty përqark duke mbledhur lule dhe degë që kishin çelur sythe, kështu sapo të lindte dielli «t’i jepnin majit mirëseardhjen. Dëfryesit vendosën një trung në mes të fshatit, që u bë i njohur (shtylla e 1 Majit), i cili ishte qendra e kërcimeve dhe e lojërave që vazhdonin gjatë gjithë Njerëzit zgjidhnin mbretëreshën e 1 Majit dhe shpesh edhe mbretin, që të drejtonin festimet. Ngritja e këtyre shtyllave dhe zgjedhja e mbretëreshës së 1 Majit, ishin zakone që gjendeshin edhe në vende të tjera të Evropës.

Cila ishte domethënia e këtyre zakoneve të 1 Majit ?

 Një enciklopedi shpjegon: “Në fillim këto rite bëheshin me qëllim që të kishin bollëk të korrash, dhe kjo do të sillte si pasojë shtimin e bagëtisë dhe të popullsisë.” Por, në shumicën e rasteve, kjo domethënie humbi pak nga pak dhe këto zakone ngelën thjesht festime popullore.

 Ndryshime rreth festimit të 1 Majit.

Reformatorët Protestantë u përpoqën ta ndalonin këtë festë, të cilën e konsideronin si pagane. Në vitin 1555, kalvinisti Skotland e ndaloi me ligj festën e 1 Majit. Pastaj, në vitin 1644, një parlament anglez që drejtohej nga puritanët, ndaloi ngritjen e shtylles se 1 Majit.. Gjatë periudhës midis viteve 1649 deri në 1660, kur Anglia nuk kishte mbret, «ritet e lejuara» të 1 Majit u kufizuan. Sidoqoftë, me rivendosjen e monarkisë sthyllen e 1 majitu ngritën përsëri.Gjatë shekullit të 18-të dhe nga fillimi i shekullit të 19-të, festimet e 1 Majitgradualisht u rralluan. Megjithatë, më vonë u rigjallëruan duke marrë një ngjyrim më moral. Shumë nga traditat e sotme të 1 Majit,—si për shembull, fëmijët që kërcejnë përqark meipolit, ( 1 Majit) ku janë lidhur rripa me ngjyra të ndezura,—e kanë origjinën nga këto kohë të mëvonshme. Megjithatë, folkloristët që po gërmojnë për të kaluarën e largët të 1 Majit, po zbulojnë rrënjët e saj pagane.Emigrantët evropianë i përhapën zakonet e 1 Majit në vendet e reja ku shkuan, dhe disa nga pasardhësit e tyre ende e festojnë këtë ditë sipas mënyrës tradicionale. Por, në shumë vende 1 Maji, ose e hëna e parë pas 1 Majit, është thjesht dita e punëtorëve.

   Pse 1 maji bëhet ditë e punëtorëve ?

Në kohët moderne, paradat dhe demonstratat gjatë festës së 1 Majit nisën në Amerikën e Veriut. Pse pikërisht këtu? Revolucioni industrial solli makineri të reja që punonin pareshtur, dhe si pasojë pronarët e fabrikave kërkonin që punëtorët të punonin të paktën 16 orë në ditë, përveç të dielave. Për të përmirësuar jetën e tyre, një federatë punëtorësh e Shteteve të Bashkuara dhe Kanadasë, kërkoi që dita e punës të bëhej 8-orëshe, duke filluar nga 1 Maji i vitit 1886. Pjesa më e madhe e punëdhënësve nuk ranë dakord, dhe si pasojë më 1 Maj, mijëra punëtorë hynë në grevë.Njerëzit e parë që humbën jetën sepse përkrahën lëvizjen punëtore në Shtetet e Bashkuara, vdiqën në kryengritjen e Haymarket të Çikagos,. Punëtorët në Angli, Francë, Holandë, Itali, Rusi dhe Spanjë u bashkuan me ta.* Në vitin 1889, në Paris u mbajt një kongres i partive socialiste të të gjithë botës, dhe e shpalli 1 Majin e vitit 1890 ditën ndërkombëtare të demonstratave në mbështetje të kërkesës për t’i pasur ditët e punës 8-orëshe. Që nga ky vit, në ditën e 1 Majit punëtorët ngriheshin për të kërkuar të drejtat për kushte më të mira pune.Në republikat e Bashkimit Sovjetik, festimi tradicional i 1 Majit bëhej me parada ushtarake dhe tregoheshin arritjet në fushën e teknologjisë. Sot, shumë vende e kanë 1 Majin ditë pushimi dhe quhet Dita e Punëtorëve ose Dita Ndërkombëtare e Punëtorëve. Kurse, Shtetet e Bashkuara dhe Kanadaja e festojnë Ditën e Punëtorëve, të hënën e parë të shtatorit.

Lidhje mes të kaluarës dhe të sotmes

Kjo festë ka qenë përherë një festë popullore. Punëtorët e kanë bërë pushim atë ditë, pavarësisht nëse punëdhënësië e tyre kanë qenë dakord ose jo.Kështu, është normale që njerëzit filluan ta lidhnin ditën e 1 Majit me lëvizjet e punëtorëve, dhe në shekullin e 20-të, socialistët e shpallën ditë feste.Ashtu si 1 Maji i hershëm, Dita Ndërkombëtare e Punëtorëve, është një ditë me parada nëpër rrugë. Por vitet e fundit, dhuna është bërë e zakonshme gjatë festimeve të kësaj dite. Për shembull, më 1 Maj të vitit 2000, në të gjithë botën u bënë protesta kundër kapitalizmit. Në këto protesta pati përleshje, plagosje dhe dëmtime pronash.

  Sot tek ne shqiptarët po ashtu behet pyeteje,a po festojm i 1 Majin duke percjelle me vite traditen e kësaj feste,apo eshte ky takim i mërgimtarëve në vendlindje ? Për ne shqiptarët e Kosoves Lindore ka mbetë festë e punëtorëve festë popullore e pranverës apo një festë e cila tubon të gjithë mërgimtarët në trojet tona ?

   Kjo me siguri tek njerëzit më të moshuar është festë e punës ,kurse tek të rinjët, tek ata që jetojnë në mërgim eshte thjesht një festë e takimeve të bashkëvendasëve që jetojnë anë e këndë botës.

     Ne Medvegjasit dikur me ngritjen e zjarrit në natën e 1 Majit në çdo lagje ku jetuam, ishte festë të cilen e festuam të gjithë. Kjo festë të nesërmen me 1 Maj u festonte në vendin e quajtur TROJE në Tupallë. Eshtë festë punëtorësh apo ritesh e zakonesh,per ne është festë që na bashkon të gjithëve kush ka dëshirë e mundësi të vizitoj vandelindjen në Trojet e Tupallës.

  Kjo festë që organizohet nga vet populli, gjegjësishtë nga rinia që kan mbetur atje ,nuk harrojnë të ftojnë edhe vëllezërit e Diasporës ku do që janë vlezerit nga Bujanovci dhe Presheva. Në këtë festë organizohen turnir në futboll,këngë e valle,recitime dhe kujtime për të kaluaren, e  shume lojëra tjera të vjetra nga tradita e Gollakut. Për fat të keq Kosova Lindore politikisht mbeti aty ku mbeti , dhe ne shqiptarët e Medvegjës në këtë festë nuk ptem guximin të festojmë me Flamurin tonë Kobëtarë. Edhe pse nga oraganizatoret u tentua disa herë , mirëpo ata u denuan nga pushteti lokal kominal i Medvegjës.

   Festën që tani e kemi në prag,prapë do të festohet ,të jetë festë punëtori apo festë ritesh e zakonesh të vjetra të lidhura me stinën e  pranverës,është e mirëseardhur për ne Medvegjasit ! Takim me vllezër nga tërë diaspora. Mjerisht nuk do të jetë ajo e vjetra, kur pas përfundimit të festës populli të shpërndahet në shtepite e tyre.Kjo mjerisht nuk është më .Duhet siq janë tubuar në mëngjes ,ashtu edhe në përfundim të festë duhet të kthehen. Shtëpitë nuk presin mysafir në ato troje,janë shkatërruar e kalbur, kanë mbetë shkrete të pabanuara nuk e kan; munësinë të strehojnë as familjët e tyre që dikur u rritën  nën kulmin shtëpive të baballarëve të tyre . Krejt qka mund të mbetet kujtim nga këto fshatra ,mund të behet një foto në oborret e dikurshme të mbushura me therrë e mal,dhe me lot ne sy te perfudoi takimi i tyre nga kjo festë që bëhet në vendelinjen .

   Të themi për këtë festë duhet apo nuk duhet të festohet është shumë vështirë. Mendimi im dhe shumë të tjerve është Po, duhet festuar. Kjo nuk e ka rendesin sot,kryesorja të bashkohemi në trojet tona :Tupallë,Sfircë, Sijarinë,Kapit, Gerbacë e Llapashticë, të jetë kjo festë 1 Maji apo ditë pranvere,kryesorja mos ta harrojme vendlindjen.

  Pra Urime vendas festa. Qmalluni e festoni në TROJET tona Medvegjase.

 

   shkruan Shaban Abazi – Kazakistan 29.04.2016

MIRËDITA JU THOTË MEDITA 

Emrin mua ma thonë Mollë
por edhe unë jam Kosovë!
Jam e bukur por si një nuse
prandaj më thonë Molla e kuqe!

Male e fusha përplot
gjelbërim
ma shtojnë mua hijeshinë,
por shumë herë më zë
trishtimi
kur në harresë po më lini.

Nuk më trembi kurrë acari
nuk më trembi as ajo dorë
shkau,
kur mi preu pleq e fëmi
kur m’i katandisi me arrati.

Jam e ëmbël s’i sheqer
ju pres në
dimër e në pranverë,
do t’ju fali gjithmonë dashuri
se jam bijë e nënës Shqipëri!

Kur të doni ejani e rrina
ju thërret Tupalla edhe Sijarina,
edhe në bujtje po të doni
krahëhapur ju pret
Maqedonci!

Mirë se erdhët ju thotë
Medvegja!
Mirëdita do t’ju thotë Medita!
Edhe në trojet e kësaj ane
ishin fiset iliro – dardane!

Ejani vëllezër e ju motra
po ju thotë me zemër Molla,
mos më lini në harresë
e vetmuar nuk dua të mbes.

nga Makfire Canolli – Maqedonci

Na Ndiqni në FACEBOOK

Bëhuni fans të Faqes Medvegja REDAKSIA