PACIFIKIMI I TOPLICES, JABLLANICES DHE I PUSTAREKES

ATJE NA MBETEN DJEPAT…

Se trojet “arnaute” shtriheshin në një hapsirë shumë më të gjërë nga ajo që sot është e banuar me elementin shqiptar, flasin faktet e shkruara dhe të pashkruara, ato që populli I bart me besnikëri gjeneratë pas gjenerate, flasin gjurmët, toponimet gjeografike, flasin mbiemrat e lokalitetet.
Sa e sa familje muhaxhire në Kosovë, Maqedoni, Shqipëri dhe Anadollin e largët edhe sot e kësaj dite me mallëngjim precizojnë vendin prej nga u shpërngulën të parët e tyre që si një amanet e bartin brez pas brezi.
…”Na ishte një dimmer i madh kur serbi na përzuri nga vatrat tona, na mori gjithqka që kishim, plang e shtëpi, mundoheshim vetëm të gjallët t’i shpëtonim, ishim nisur por s’ dinim ku venim, shkonim pas atyre që ishin nisur më pare, rrugës gjurmë të gjalla, plaqka të mbetura, bagëti, madje edhe djepi me fëmijë…”

Kêshtu e fillonin tregimin të gjithë ata që përjetuan shpërnguljen, kështu e tregojnë edhe sot, kështu do ta tregojnë edhe nesër – “na shpërngulën nga trojet tona me dhunë dhe terror, me metodat më barbare të Andriqit, të Çubrilloviqit e të tjerëve që në të njejtat forma dhe me të njejtin qëllim përsëriten edhe sot.

 

Këtë situate tragjike në të cilën ishte populli shqiptarnë në këngën e vet e përshkruan kështu:
…Na ka marrë Serbia krejt,
na ka marrë tokë e shpi,
po na qesin në borë e n’shi,
Çka po pshtojshnin pa u mërdhi,
Po na i therrin me singi (bajonetë)…

Përmasat e kësaj ndjekjeje shtriheshin pa përjashtim në gjithë territorin ku jetonin shqiptarët,kurse qëllim të fundit kishin pastrimin e tërësishëm të të gjitha vendbanimeve nga elementi “arnaut”.
Shpërnguljet më masive ishin ato të viteve 1877/78, kur në një masë të paparë u intensifikuan masat ndjekëse nga shteti shovinist serbomadh.

Ku jetonin dhe deri ku shtrihej toka “arnaute”?

 

Njê pasqyrim më real të struktures së popullsisë që para vitieve 1877-78 jetonte në viset e Jabllanicës së Poshtme dhe të Epërme, në Pustarekë dhe në Toplicë na prezenton Boshko kërstiq në librin e tij “Jabllanica dhe Pustreka në LNÇ”, botuar në Bojnik më 1878.
Duke mos e zënë në gojë shkakun e shpërnguljes së shqiptarëve nga këto treva, Boshko kërstiqi në këtë libër, përveq tjerash shkruan:
“…Deri në vitin 1878 në fshatrat e Pustarekës dhe Jabllanicës në përgjithësi kanë jetuar shqiptarët.
Psh. Në fshatin Bojnik jetonin 10 familje shqiptare e 20 familje serbe, në Dragovc 10 familje shqiptare dhe 21 familje serbe, në Pllavce 12 familje shqiptare dhe 5 familje serbe, në Gjukovc 12 familje shqiptare asnjnë serbe, në Stubëll 25 familje shqiptare dhe 8 familje serbe,në Gjingjushë 25 familje shqiptare dhe 16 familje serbe, në Llapotincë 35 familje shqiptare dhe 1 familje serbe, në Pridvoricë 30 familje shqiptare dhe asnjë serbe, në Sllavnik 15 familje shqiptare dhe asnjë serbe në Konjushën e Epërme 8 familje shqiptare dhe asnjë serbe, në Reqicë 15 familje shqiptare e asnjë serbe, në Kamenicë 15 familje shqiptare dhe asnjë serbe, në Graincë 6 familje shqiptare dhe 6 serbe, në Dubovë 44 familje shqiptare e 4 familje serbe, në Prekopçellicë 10 familje shqiptare dhe 20 familje serbe, në Shtullcë dhe Gegël 20 familje shqiptare dhe 20 familje serbe, në Popovë 30 familje shqiptare e asnjë serbe, në Radinoc 40 familje shqiptare e asnjë serbe, në Rukoc 40 familje shqiptare dhe asnjë serbe, në Brajshor 5 familje shqiptare dhe asnjë serbe, në Kopran 5 familje shqiptare dhe asnjë serbe, në Krivodërvetë 3 familje shqiptare e asnjë serbe, në Vrapcë 5 famile shqiptare dhe asnjë serbe, në Gjylekarë 20 familje shqiptare dhe asnjë serbe, në Bucë 40 familje shqiptare dhe asnjë serbe, në Sharcë 6 familje shqiptare dhe asnjë serbe, në Cërni vrh (Cërnavorr/ vr. e aut.) 5 familje shqiptare dhe asnjë serbe.

 

RRUGËTIMI NË PAKTHIM
Nê at kohë edhe në Toplicë në shumicën e fshatrave jetonin në përgjithësi shqiptarët: Në Cërnatovën e Epërme dhe të Ulët, Asanovc, Zllatë, Kozhincë, Gllasovik, Maqinë, Zhinipotok, Mërlakë, Gjurevc, Staroselë, Bregovinë, Dragidell, Bublicë… etj.
Të dhënat e lartëcekura I përgjigjen vetëm një teritori të ngushtë të Jabllanicës së Poshtme dhe nuk pëerefshijnë të gjitha fshatrat ku jetonte popullata shqiptare, sepse ekzistojnë të dhëna se shqiptarët jetonin edhe në Retkocer, Borovc, Radec, Shillovë, Klaiq, e vendbanime të tjera me një structure të përafërt me këtë që autori precizon më lart.
Një burim tjetër serb na bënë me dije se aty nga mesi I shekullit të XIX, vetëm në nahijen e Leskocit dhe Prokuples ishin 300 fshatra shqiptare. Numri I shqiptarëve që popullonte ato vise ka qenë vërtetë shumë i madh dhe duhet të ketë arritur së paku 100 mijë (T. Kovaqeviq – “Topografsko statisticki opis severnih predjela”)
Meqenëse lidhur me shtrirjen gjeografike të shqiptarëve në visit e Toplicës, Pustarekës dhe Jabllanicës u morën shumë autorë, të dhënat që prezentojnë në një masë ndryshojnë varësisht nga disponimi dhe paragjykimi që këta autorë kishin për shqiptarët
Kêshtu psh. sipas një shënimi po ashtu serb, thuhet se para luftërave të viteve 1877/78 në rrethin e Prokuples ishin 2054 shëpi, kurse në rrethin e Kurshumlisë 1539 shtëpi shqiptare (Haxhi Vasileviq “Arnauti nashe krvi”)
Serbia e dekades së fundit sikur harron këto të dhëna, sikur harron se shqiptarët përveq në Kosovë, jetuan edhe në një pjesë të mire të Serbisë së sotme prej nga u përzunë sipas metodave të “Naçertanjes” së vitit 1844.

Ngase ishte një dimër i rëndë një numër i familjeve të ikura nuk qenë në gjendje të bëjnë rrugë të gjatë por u detyruan të vendosen nëpër miq dhe të afërm në Jabllanicën e Epêrme ku dhe sot jetojnë (Cërrnavorrët, Bojnikët, Radecët, Rafunët,Shillovët etj.) kurse pjesa dërmuese e të shpërgulurve kaloi në Kosovë e në Dugagjin duke bartur me vete emrat dhe toponimet nga vendet që u shpërngulën.
Se keqtrajtimi që I bëhej popullit shqiptar kishte lënë gjurmë të thella na tregon edhe fakti se një numër i madh i këtyre familjeve ia mësynë një rruge të gjatë deri në Maqedoni, Shqipëri e deri në Anadollinë e largët.
Rrugëtimin kaq të gjetë dhe të pakthim e arsyetonin me fjalët – Pasi u detyruam të braktisim token dhe vatrat tona, atëher sa më larg serbit.

P.S  Ky shkrim eshte botuar ne Gazetën ZËRI më 3 Mars 1991

  shkruan  Ali Hajdini , Francë

 

Autori është pjesëtar i familjes Heroike nga Tupalla e Medvegjes të Zenel Hajdini 1910-1942 e Hashim Hajdini 1949-1999 

në vazhdim POEZI nga AUTORI

VATER E BRAKTISUR

Qati e nxirë, skëterrë
nga malli i vetmisë
nga heshtja e pafund
derë e mbyllur me therrë

Kosa e varur në arrë
kullë e çekan ëndërron
nga mllefi degën kafshon
për barrin e rritur e të tharë

Këmbonë e zile nga ndryshku nxirë
në një skaj ahri kishin zërë vend
ngjizur zërin, harruar melodinë
kopenë me dele e sjellin ndërmend

I strukur kroi nën shelgun e vjetër
nuk bënë më zhurmën e një kohe tjetër
uji paksuar, vija gati tharë
duar e faqe të njoma nuk ka për të larë

Vetëm oxhaku krenar qëndron
edhe pse tymit i ka harruar erën
simbolikë jete – sikur premton
një ditë do të kthehemi bashk me pranverën

Tupallë, Korrik 2008

Na ndiqni në Facebook 

Bëhuni fans të  REDAKSISË Medvegja